آشنائی با مواد تشکیل دهنده کامپوزیتها- الیاف طبیعی
الیافی که از منابع طبیعی مانند معادن، حیوانات و گیاهان بدست میآیند، در گروه الیاف طبیعی قرار میگیرند. مصریان باستان از کامپوزیتهای الیاف طبیعی آجر، ظروف سفالی و قایقهای کوچک میساختند. یک قرن پیش تولید تقریباً تمام وسایل و بسیاری از محصولات فنی از الیاف طبیعی ساخته میشد. پارچه، طناب، کرباس و کاغذ از الیاف طبیعی مانند کتان، شاهدانه، سیسال و کنف ساخته میشد.
میتوان الیاف طبیعی را به سه دسته معدنی، حیوانی و گیاهی تقسیم نمود.
الیاف معدنی: الیاف این گروه از سنگهای معدنی بدست میآیند. به عنوان نمونه میتوان به آزبست اشاره نمود. آزبست میتواند استحکام و سفتی کامپوزیت را بهبود ببخشد ولی استحکام ضربه را کاهش میدهد. علاوه بر این فرآیند آن مشکل است. امروزه استفاده از این الیاف بدلیل ایجاد سرطان ریه در طولانی مدت، محدود و ممنوع شده است.
الیاف حیوانی: الیاف بدستآمده از ارگانیسمهای زنده، الیاف حیوانی نامیده میشوند. به عنوان مثال، پشم از گوسفند اهلی بدست آید. الیاف ابریشم را کرم ابریشم میسازد. ابریشم بر خلاف تمام الیاف طبیعی دیگر از قبیل پنبه، کتان و پشم، یک ساختار سلولی ندارد و روش ساخت آن، شبیه الیاف مصنوعی میباشد. از الیاف حیوانی در ساخت کامپوزیتها استفاده نمیشود.
الیاف گیاهی: در بین الیاف طبیعی، الیاف گیاهی بیشترین کاربرد را در کامپوزیتها دارند. بر اساس اینکه از کدام قسمت گیاه گرفته شدهاند، به سه دسته تقسیم میشوند:
– الیاف میوه: پنبه (cotton) نارگیل (coir ) و kapok
– الیاف پوست یا ساقه: کتان، کنف (jute)، بوته شاهدانه (hemp) و رامی
– الیاف برگ: سیسال (sisal)، آناناس
الیاف طبیعی از قدیم در صنایع مختلف استفاده میشدهاند و پتانسیل کاربرد در صنایع رو به رشد کامپوزیتهای مهندسی را دارا هستند. اگر چه جایگزینی مستقیم الیاف شیشه با الیاف طبیعی به راحتی امکان پذیر نیست، اما خواصی که این الیاف در مقایسه با شیشه از خود نشان میدهند در بسیاری جهات موجب برتری آنها میشود: این ویژگی ها عبارتند از:
۱- دارای منابع تجدید شونده
۲- امکان استحصال نامحدود
۳- فواید محیطی ناشی از ایجاد تعادل در تولید و مصرف گاز CO2
۴- سبکی
۵- بازیافت بهتر
۶- کاهش فرسایش ابزار
۷- بهبود بازگشت انرژی (recovery Energy Enhanced)
۸- کاهش ناراحتیهای پوستی و تنفسی
۹- زیست تخریب بودن
سلولز: بخش اصلی تمام الیاف گیاهی سلولز جامد، یک ساختار میکروکریستالین با نواحی کریستالی و آمورف تشکیل میدهد.
لیگنین: یک ترکیب حلقویِ بیشتر سه بعدی، با جرم مولکولی بالاست که فقط در مقادیر جزئی میتواند هیدرولیز شود. خواص مکانیکی آن به وضوح پایینتر از سلولز میباشد.
پکتین: نام کلی هتروپلی ساکاریدهاست که اصولاً شامل اسید پلیگالاکتورُن میباشد. این ماده تنها پس از خنثی سازی جزئی با قلیا یا هیدروکسید آمونیم قابل حل در آب میباشد.
واکس: مادهای که میتوان آنرا با ترکیبات آلی استخراج کرد ولی در آب غیر قابل حل است.agent coupling) و کوپلیمریزاسیون گرفت.
اصلاح سطح تاثیرمهمی درافزایش خواص کامپوزیت دارد. علاوه بر آن ممکن است حساسیت به رطوبت الیاف را به حداقل برساند و دوام کامپوزیت را بیشتر کند.
توجه همگانی به شرایط محیطی، علاقهمندی مجددی را در کاربرد الیاف طبیعی ایجاد کرده است. بازیافت و در نظر گرفتن شرایط محیطی برای معرفی کامپوزیتهای جدید به بازار از اهمیت روز افزونی برخوردار است.
قوانین محیط زیستی و فشار مصرف کننده، باعث شده است که تولید کنندگان مواد و قطعات، اثرات محصولات خود در محیط زیست را در تمام مراحل کار بسنجند. این نکات باعث شده است در سالهای اخیر کارهای زیادی در ساخت مواد کامپوزیتی بر پایه منابع تجدید پذیر از جمله الیاف طبیعی انجام بگیرد. اخیرا صنعت خودرو سازی به کاربرد کامپوزیتهای الیاف طبیعی به عنوان یک راه خدمت به محیط زیست و در عین حال رعایت مسایل اقتصادی، توجه جدی داشته است. کاربردهای دیگر نیز در صنایع ساختمان در حال پیدایش هستند.
شرایط آب و هوایی، عمر و فرآورش نه تنها بر ساختار الیاف، بلکه بر ترکیبات شیمیایی الیاف اثر میگذارد. اجزاء الیاف طبیعی عبارتند از سلولز، لیگنین، پکتین، واکس و مواد محلول در آب.
باید توجه داشت که بدلیل حضور گروههای آبدوست در الیاف، رطوبت تأثیر شدیدی روی کامپوزیتهای الیاف طبیعی دارد. خشک کردن الیاف به هنگام فرآیند ساخت اهمیت فراوانی دارد چرا که رطوبت روی الیاف به عنوان یک عامل جداساز در فصل مشترک الیاف و رزین عمل مینماید. به همین جهت تمام روشهای ساخت در دماهای بالا انجام میگیرد. وجود هرگونه رطوبت، باعث کاهش استحکام و سفتی کامپوزیت میشود. اغلب الیاف گیاهی، ۱۰ درصد رطوبت اسمی دارند که پس از خشک کردن به ۱ درصد کاهش مییابد.
کیفیت فصل مشترک الیاف و رزین نقش مهمی در تعیین مقبولیت الیاف طبیعی به عنوان تقویت کننده مواد کامپوزیتی، دارد. به منظور بهبود چسبندگی الیاف و رزین، روشهای فیزیکی و شیمیایی مختلفی وجود دارد. برخی این روشها عبارتند از اصلاح توسط پلاسما و کرونا، اصلاح توسط تخلیه الکتریکی، جفت کنندههای شیمیایی.
ارسال نظر شما
انتشار یافته : ۰ در انتظار بررسی : 5